Vervolging

Onderdeel van het strafproces is het zogenoemde gerechtelijk vooronderzoek. Dit is een strafrechtelijk onderzoek waarbij een rechter-commissaris inhoudelijk betrokken is. Hij kan in deze fase bijvoorbeeld al vragen om een kort psychiatrisch rapport over de verdachte. Als er geen gerechtelijk vooronderzoek is gepland, kan een advocaat de rechter-commissaris vragen om zo’n onderzoek. Als de rechter-commissaris vindt dat het onderzoek klaar is, stuurt hij alle stukken naar de officier van justitie. Die kan tot vervolging over gaan of daarvan afzien, bijvoorbeeld als de betrokkene professionele hulp accepteert.

Bij ernstig delicten, zoals geweld, moord en doodslag, een zedendelict of brandstichting, kan de rechter-commissaris vragen om een kort psychiatrisch onderzoeksrapport om een voorlopig beeld te krijgen van de persoonsproblematiek van een verdachte. In dit rapport staat een advies om al dan niet een meer diepgaand gedragsdeskundig onderzoek in te stellen, de zogenoemde Pro Justitia rapportage. Het Nederlands Instituut Forensische Psychiatrie (NIFP) bemiddelt bij verzoeken om forensisch diagnostisch onderzoek en kan kiezen uit 650 forensisch opgeleide psychiaters en psychologen, die onafhankelijk ambulant psychiatrisch en psychologisch onderzoek kunnen uitvoeren.

Uitkomsten van een Pro Justitia rapportage zijn ook onderdeel van het reclasseringsadvies. De reclassering kan, als aanvulling op haar onderzoek en wanneer geen Pro Justitia is aangevraagd, verdiepingsdiagnostiek inzetten. Als uit het onderzoek blijkt dat de justitiabele zorg nodig heeft, wordt vooruitlopend op het vonnis een indicatiestelling afgegeven. De rechter kan de indicatiestelling  meenemen in het vonnis. De indicatiestelling garandeert het recht van een justitiabele op forensische zorg en bepaalt welke behandeling en beveiliging iemand nodig heeft. De indicatiestelling vindt plaats voordat de zorg van start kan. Als opname noodzakelijk is, staat in de indicatiestelling niet alleen de omschrijving van de zorg en de beveiliging, maar ook de verblijfssoort die erbij hoort.